Rozliczenie z małżonkiem który nie pracuje – kto może skorzystać ze wspólnego opodatkowania?

Wspólne rozliczenie podatkowe z małżonkiem, który nie pracuje, pozwala legalnie obniżyć wysokość podatku dochodowego. Prawo do wspólnego opodatkowania przysługuje jednak wyłącznie określonym osobom i wymaga spełnienia ściśle zdefiniowanych warunków przez cały rok podatkowy. Poniżej przedstawiamy kluczowe zasady, ograniczenia oraz procedurę wspólnego rozliczenia w świetle obowiązujących przepisów.

Kto ma prawo do wspólnego rozliczenia z niepracującym małżonkiem?

Z możliwości wspólnego rozliczenia podatkowego skorzystają wyłącznie osoby pozostające w związku małżeńskim oraz posiadające ustawową wspólność majątkową przez cały rok podatkowy lub od dnia zawarcia małżeństwa do końca roku podatkowego. Jest to warunek niezbędny, bez którego urzędy skarbowe odrzucą wspólną deklarację PIT. Od 2022 roku, na mocy Polskiego Ładu, także osoby, które zawarły związek małżeński nawet pod koniec roku mogą rozliczyć się wspólnie za cały ten rok podatkowy. Z rozliczenia muszą być wyłączeni małżonkowie w separacji, po rozwodzie lub posiadający rozdzielność majątkową, również przez część roku podatkowego [1][5].

Wspólne rozliczenie dotyczy wyłącznie rezydentów podatkowych Polski, którzy co do zasady podlegają opodatkowaniu całości swoich dochodów w kraju. Osoby rozliczające się na zasadach ogólnych (skala podatkowa 12% do 120 000 zł i 32% powyżej tej kwoty) mogą złożyć jednolitą deklarację podatkową. Przeciwnie, podatnicy wykorzystujący inne formy opodatkowania, takie jak podatek liniowy 19%, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub karta podatkowa, nie mają prawa do omawianej preferencji [1][2][4][5].

Jakie deklaracje umożliwiają wspólne rozliczenie?

Uprawnienie do wspólnego rozliczenia dotyczy wyłącznie formularzy PIT-37 oraz PIT-36. Są to zeznania przeznaczone dla podatników rozliczających się według skali podatkowej. Deklaracje takie jak PIT-28, PIT-36L, PIT-38 i PIT-39 nie pozwalają na zastosowanie wspólnego opodatkowania, nawet jeśli spełnione są inne wymogi formalne [1][5][9].

Podatnicy powinni zwrócić uwagę, że wspólne rozliczenie obejmuje sumę dochodów obojga małżonków, przez co każdy rodzaj przychodów ujętych w tych deklaracjach powinien zostać uwzględniony w rozliczeniu. Brak lub bardzo niskie dochody jednego z małżonków nie stanowią przeszkody – przeciwnie, taki stan najczęściej rodzi największą korzyść podatkową [2][3][6].

Mechanizm wspólnego rozliczenia – na czym polega korzyść?

Sercem wspólnego rozliczenia jest zsumowanie wszystkich dochodów małżonków, ich podział na dwa równe udziały oraz wyliczenie podatku od połowy tej łącznej kwoty. Następnie uzyskany podatek mnoży się przez dwa. Ten mechanizm, przy wyraźnych różnicach w przychodach małżonków lub przy braku dochodu jednej strony, pozwala uniknąć wejścia w wyższy, 32-procentowy próg podatkowy i finalnie zmniejsza łączny podatek do zapłaty. W 2025 roku progi podatkowe pozostają na poziomie 12% do 120 000 zł oraz 32% powyżej tego limitu [2][3][4][6].

Najbardziej znacząca obniżka występuje wtedy, gdy tylko jeden małżonek osiąga dochody lub dysproporcja przychodów jest znaczna. Wówczas podział na dwa pozwala uniknąć przesunięcia całości dochodu jedynego zarabiającego w wyższą stawkę podatkową. Jeśli oboje małżonkowie osiągają dochód na podobnym poziomie, oszczędność podatkowa jest minimalna bądź znikoma [6][7].

Warunki formalne i ograniczenia

Oprócz wskazanych już warunków pozostawania w związku małżeńskim i utrzymywania wspólności majątkowej równie ważne jest, aby przez cały rok nie doszło do rozwodu, separacji ani ustanowienia rozdzielności majątkowej. W przypadku zawarcia związku małżeńskiego w trakcie roku, warunek wspólności jest uznany za spełniony pod warunkiem jej utrzymywania do końca roku podatkowego. Również śmierć jednego z małżonków w trakcie roku pozwala podatnikowi skorzystać ze wspólnego rozliczenia za ten rok [1][5].

Niemożliwe jest wspólne rozliczenie, jeśli przynajmniej jeden z małżonków uzyskał dochód wymagający rozliczenia deklaracjami PIT-36L, PIT-38, PIT-39 bądź PIT-28. Wyłączenia przewidziano także dla osób, które nie mają polskiej rezydencji podatkowej przez pełny rok lub które wybrały alternatywne, uproszczone formy opodatkowania [5].

Korzyści podatkowe i sytuacje, w których wspólne rozliczenie się opłaca

Wspólne rozliczenie podatkowe jest szczególnie korzystne, gdy jeden z małżonków nie uzyskuje dochodów lub jego przychody są znacząco niższe od drugiego. Dzięki zsumowaniu wszystkich dochodów i podzieleniu ich na dwa, ten sposób rozliczenia pozwala zastosować niższą stawkę podatkową wobec całości przychodów, z korzyścią dla podatnika. Efektywne obniżenie stawki jest możliwe również dzięki zastosowaniu pełnej kwoty wolnej od podatku przez oboje małżonków [2][4][6].

Dane statystyczne wskazują, że choć nie publikowano szczegółowych zestawień dotyczących liczby osób korzystających z preferencji, zmiany legislacyjne są konsekwentnie skierowane na ułatwianie tej procedury, szczególnie młodym parom czy rodzinom na początku współżycia małżeńskiego [1][2].

Kiedy nie skorzystasz ze wspólnego rozliczenia?

Wykluczenie wspólnego rozliczenia obejmuje osoby rozwiedzione, pozostające w separacji, mające rozdzielność majątkową (ustaloną na mocy umowy lub orzeczenia sądu) w dowolnym czasie roku podatkowego. Ograniczenia dotyczą także tych, którzy choćby częściowo rozliczają się preferencyjnymi formami opodatkowania, innymi niż skala podatkowa. Każda sytuacja, która narusza warunki wspólności majątkowej lub ciągłego trwania małżeństwa, skutkuje utratą prawa do wspólnej deklaracji PIT [4][5].

Podsumowanie

Wspólne rozliczenie podatkowe z niepracującym małżonkiem to narzędzie umożliwiające efektywne zmniejszenie ciężaru podatkowego w określonej konfiguracji życiowej. Najważniejsze warunki, które trzeba spełnić, to trwanie związku oraz wspólności majątkowej przez cały rok (lub od dnia ślubu do końca roku podatkowego), brak rozliczania się innymi formami niż skala podatkowa i posiadanie polskiej rezydencji podatkowej. Odpowiednia procedura deklaracyjna pozwala zastosować korzystny sposób naliczenia podatku, zwłaszcza gdy jeden z małżonków nie posiada dochodu.

Źródła:

• [1] https://www.pitax.pl/wiedza/aktualnosci/rozliczenie-pit-wspolnie-z-malzonkiem-kompendium-wiedzy/
• [2] https://www.podatnik.info/publikacje/wspolne-rozliczenie-malzonkow-2024-2025-sprawdz-progi-podatkowe,6110d7
• [3] https://www.vatax.pl/blog/wspolne-rozliczenie-malzonkow-zasady-korzysci
• [4] https://ksiegowosc.infor.pl/podatki/pit/pit/rozliczenia/6885430,wspolne-rozliczenie-pit-malzonkow-w-2025-r-jak-to-zrobic-prawidlowo-i-kiedy-to-sie-oplaca-zasady-warunki-i-wyjasnienia-fiskusa.html
• [5] https://www.inforlex.pl/dok/tresc,FOB0000000000006947518,Wspolnosc-majatkowa-a-mozliwosc-wspolnego-rozliczenia-podatku-dochodowego-za-rok-2024-Interpretacja-indywidualna-z-dnia-12-maja-2025-r-Dyrektor-Krajowej-Informacji-Skarbowej-sygn-0115-KDIT3-4011-298.html
• [6] https://www.e-pity.pl/wspolne-rozliczenie-malzonkow-pit/
• [7] https://www.pit.pl/malzonkowie-razem/
• [8] https://www.podatki.gov.pl/pit/wspolne-rozliczenie-malzonkow/
• [9] https://www.ifirma.pl/blog/wspolne-rozliczenie-roczne-z-malzonkiem-lub-dzieckiem/